Zasady sprawnego działania

Prakseologia jest nauką o sprawności działania. Zwana jest ona również „nauką o dobrej robocie”, a określenie to pochodzi z dzieła polskiego uczonego Tadeusza Kotarbińskiego pt. „Traktat o dobrej robocie”, które stanowi pierwszy w Polsce pełny wykład prakseologii. Po raz pierwszy terminu „prakseologia” dla określenia nauki o czynnościach użył w swym dziele pod koniec XIX w. francuski uczony Louis Bourdeau.

Powiązanie prakseologii z teorią organizacji jest bardzo ścisłe, gdyż nauka organizacji i kierownictwa wykorzystuje dorobek prakseologii dotyczący zasad i dyrektyw praktycznych sprawnego działania.

Prakseologia określa cechy sprawności działania, nazywane nieraz zasadami sprawnego działania, w których podstawowe znaczenie mają zasady: skuteczności, korzystności i ekonomiczności.

Skuteczność działania związana jest z osiągnięciem zamierzonego skutku. Działanie jest skuteczne, jeżeli konkretny cel został osiągnięty. Pojęcie skuteczności może mieć różne stadium nasilenia, gdyż działanie może być całkowicie skuteczne, jeżeli cel został w pełni osiągnięty, lub częściowo skuteczne, jeżeli skutek osiągnięto w pewnym tylko stopniu. Kiedy na wycieczce zwiedziliśmy wszystkie zabytki, jakie zamierzaliśmy zwiedzić, wówczas można mówić o pełnej skuteczności działania, jeżeli zaś niektórych z nich nie zwiedziliśmy, wtedy działanie było częściowo skuteczne. Działanie jest nieskuteczne, jeżeli cel nie został wcale osiągnięty, np. zamierzona wycieczka się nie odbyła.

Korzystność działania ma miejsce wówczas, gdy uzyskany wynik użyteczny jest większy od poniesionych nakładów. W wypadku wyniku niższego w porównaniu z nakładami zachodzi zjawisko działania niekorzystnego. Jeżeli symbolem W oznaczymy wynik użyteczny, a K – poniesione nakłady, to nierówność W>K oznacza działanie korzystne, W< K - niekorzystne, a równanie W=K działanie neutralne pod względem korzystności.

Ekonomiczność działania określona jest stosunkiem wyniku użytecznego (W) do nakładów (K). Stosując wymienione symbole możemy przedstawić następujące sytuacje charakteryzujące ekonomiczność działania: W: K> 1 oznacza działanie ekonomiczne, W:K= 1 oznacza działanie neutralne z punktu widzenia ekonomiczności, a W: K< 1 oznacza działanie nieekonomiczne.